Als verandering de enige constante is, is het kweken van trots als strategie dan wel zo handig?

“Trots is statisch, benadrukt hiërarchie, is inflexibel en kortzichtig en maakt ons wars van verandering. Tegelijkertijd is trots misschien wel de hoogste vorm van waardering.” Juist daarom is het lastig deze strategie te laten varen maar cruciaal wanneer je wilt veranderen. Ik neem je mee in twee casestudies en laat je zien hoe compassie kan veranderen in passie en wat voor een energie en beweging dat dan geeft. Ook laat ik je zien hoe hardnekkig en sterk trots is. Wat denk jij? Is het de moeite waard om van strategie te veranderen?

Waarom verlangen en verlangen we naar trots?

Veel ceo’s willen dat de medewerkers trots zijn op het bedrijf waar ze werken. Trots op wat het bedrijf doet zodat ze er: graag (komen) werken, blijven en positief over vertellen. Andere bedrijven willen dat hun medewerkers weer trots worden op het bedrijf als dat een beetje is weggezakt door mindere prestaties, tegenwind, andere tijden, slecht bestuur of schandalen. Trots is dan sterker dan vertrouwen en dat is al niet makkelijk om voor elkaar te krijgen.

Trots is onherroepelijk verbonden aan prestaties. Je denkt meteen aan de sport: Sifan Hassan, de Oranjevrouwen en ook aan het winnen van Duncan bijvoorbeeld. Ook de koning wil dat we ondanks alles trots zijn op Nederland, op wat we bereikt hebben. Juist ook in tijden van crisis en het moraal kans heeft om te dalen. Het boosten van de trots is dan een vaak gezochte remedie. Het kan een fijne ‘drive’ geven, als het lukt.

Trots is misschien wel de hoogste vorm van waardering

En dat is niet zo gek. Trots is verankerd in onze samenleving. Ook in interpersoonlijke relaties is trots zeer aanwezig. We groeien er mee op. Een trotse vader of moeder doet kinderen stralen. Het lijkt wel de hoogste vorm van waardering.

Trots heeft een keerzijde. Heeft een kind nooit ervaren dat de vader of moeder trots op hem of haar is dan is de kans groot dat hij of zij daar later last van krijgt. Als ouders hoor je zelfs trots te zijn op prestaties van je kind en wordt het op z’n zachts gezegd niet begrepen wanneer je dat niet bent. We verlangen trots en verlangen ernaar.

Tijd om trots eens kritisch te bekijken. Want is het promoten van trots in tijden van continue verandering wel de beste strategie?

Trots benadrukt hiërarchie en is een ingesleten gewoonte

Naast de sportclubs, geven ook de scholen trots een ere plek. En in het bedrijfsleven zeggen alle soorten managers dat ze trots zijn op hun medewerkers om waardering te tonen maar, naar mijn mening, ook om hiërarchie te benadrukken. Trots voedt je ego en als je trots bent op de prestaties van de ander, haal je iets van de door de ander behaalde prestatie naar jou. Terwijl je zelf misschien niet echt iets hebt gedaan. Ik heb het vaak zien gebeuren en heb het zelf ook gedaan. En als ik daar dan zelf weinig of niets aan had bijgedragen dan voelde dat soms ongemakkelijk maar de medewerkers waren er wel blij mee. Het is immers de hoogste vorm van waardering. Best complex. Ik zou willen dat het niet zo’n ingesleten gewoonte was. Want dat is het volgens mij.

Als we trots zijn op onze gedane prestaties dan staan we, in mijn ogen, weinig open voor wat komen gaat. Het laat ons vasthouden aan de oude manieren die ons aan die prestatie hebben geholpen. Het maakt ons inflexibel en wars van verandering (“het was toch goed!”), kortzichtig (“het kan nog steeds zo!”) en zelfs arrogant (“we hebben het altijd zo gedaan dus nu ook”). Vooruitkijken naar andere kansen, creativiteit, samenwerken en mensen meekrijgen in de verandering zijn dan ver te zoeken. In trots zit bovendien geen beweging. Het gaat bijna altijd over het verleden.

Hoe anders is dat met compassie en nieuwsgierigheid?

Compassie vergroot begrip, raakt het hart en zorgt voor de broodnodige verbinding. Mensen die compassie ontvangen, voelen zich gehoord en begrepen en vergeten dat hun hele leven niet. Compassie creëert ruimte, draagvlak en wil oplossingen en nieuwe ideeën om het gezamenlijke geïdentificeerde probleem te tackelen. Compassie is een belangrijke eigenschap in tijden van onzekerheid. Trots blijft liever bij het oude en is bang voor verandering.

Meer weten over hoe compassie door empathie tot stand komt. Kijk hier.

Casestudy 1: “ We moeten weer wedstrijden winnen en trots kweken!”

Ik testte deze gedachte bij een bedrijf waarvan de nieuwe ceo zijn werknemers die tevens afnemers waren, beschreef als een ‘voetbalteam dat het gevoel had geen wedstrijden meer te kunnen winnen’. “We moeten weer trots kweken!” sprak de ceo ferm. “Maar we moeten toch nog veel meer veranderen”’ vroeg ik. “Is het wel verstandig om trots te willen kweken in tijden van voortdurende verandering?” “Zou je niet verder komen met compassie?” De ceo keek naar de hoofd HR. “Ja!” riep de HR verantwoordelijke. Het kwartje viel. ”Als je trots bent op wat je hebt gedaan, is het heel moeilijk om het anders te doen. Terwijl wanneer je meer compassie laat zien, oprecht erkent dat het lastig is maar samen naar de oplossing zoekt, ja dat geeft dan veel meer energie!”

Compassie kan veranderen in passie

Ik bedacht me bovendien dat als je meer verbondenheid wil creëren en medewerkers niet alleen tevreden wilt hebben maar wilt aanzetten tot meer en meer actie, dat je dan misschien ook beter in kunt zetten op compassie dan op trots. Compassie roept compassie op alleen al omdat iedereen diep in zijn hart graag positief verschil maakt in of een bijdrage levert aan het leven van een ander. Als dat waar is dan zouden mensen je mogelijk gemakkelijker of misschien wel vanzelf gaan helpen wanneer je oprechte compassie toont. Wellicht zullen ze zelfs gemakkelijker hun netwerk openen om gezamenlijke doelen groter dan bedrijfsdoelen te bereiken. Compassie verandert dan in passie. En dat geeft een energie en zet mensen in beweging! Ook deze gedachte wilde ik testen.

Casestudy 2: “Liefdadigheid voor het genereren van medewerkerstrots”

Om te kijken of deze tweede gedachte klopte, deelde ik deze met de directeur van de stichting van een grootwinkelbedrijf. De stichting met het doel om de allerarmsten in de wereld te helpen was ooit opgezet met medewerkerstrots als hoofddoel. Jarenlang wisten ook alleen de medewerkers van het doel en werden er allerlei medewerkers programma’s ontwikkeld die moesten zorgen dat de medewerkers trots zouden zijn op het bedrijf. Dat is met een handvol medewerkers die projecten mochten bezoeken ook zeker gelukt.

Nu was de tijd aangebroken om ook de zakelijke klanten trots te maken op het grootwinkelbedrijf. Met het doel meer klantentrouw en meer impact te generen. Ik vroeg of trots maken op het klant zijn van het bedrijf de beste strategie zou zijn voor klantentrouw en ook voor het genereren van meer impact, namelijk zoveel mogelijk mensen in nood te helpen? Ik twijfelde in dit geval of trots zou kunnen bijdragen aan 1+1=3. Trots zelfs in de positieve zin, zet namelijk niet aan tot actie. Het is statisch. Ik suggereerde om bij de klanten in te zetten op het kweken van compassie met de allerarmsten ter wereld. Ze te inspireren met oplossingen en vergezichten en hoe de klanten daar samen met het grootwinkelbedrijf aan bij zouden kunnen dragen. Zou dat ze niet eerder aanzetten tot het openen van hun netwerken dan wanneer ze slechts trots zouden zijn op de initiatieven van het grootwinkelbedrijf? De directeur luisterde aandachtig, knikte instemmend maar zei: “Maar het bestaansrecht van onze stichting bestaat uit het trots maken van medewerkers en nu onze klanten.” Dat heeft de oprichter zo gewild en wij zetten dit voort in zijn geest.” Hoe de compassie benadering uiteindelijk ook zou leiden tot klantentrots vond hij lastig. Zo blijven oude structuren bestaan. Verandering is dan zo moeilijk. Het zit zo in onze cultuur geworteld als het hoog haalbare. Als iets wat alleen maar goed is.

Dat het lastig is, ervaar ik ook thuis. Oprechte compassie wordt zeer gewaardeerd. Zeker wanneer het ‘donker en moeilijk’ was en mijn kinderen door eigen inzet en doorzettingsvermogen weer uit de puree zijn gekomen. ”Jee jongen, ik weet dat het echt niet makkelijk was. En dat jij dat toch voor elkaar hebt gekregen, vind ik echt heel knap. Dat kan echt niet iedereen. En jullie hebben het bovendien samen voor elkaar gekregen.” doet ze stralen. Maar het summum blijft (voorlopig :-) wanneer papa zegt dat hij trots op ze is.